Tầm nhìn chiến lược và vai trò đột phá của lĩnh vực viễn thám trong Kế hoạch phát triển 5 năm 2026-2030 của ngành nông nghiệp và môi trường

Bối cảnh và tầm nhìn chiến lược

Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) xây dựng Kế hoạch phát triển ngành 5 năm 2026-2030. Đây là văn kiện chiến lược, định hình các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm cho toàn ngành trong một giai đoạn phát triển mới của đất nước, một giai đoạn được dự báo sẽ diễn ra trong bối cảnh thế giới và trong nước có nhiều biến động sâu sắc, đan xen giữa cơ hội và thách thức.

Trên bình diện quốc tế, Kế hoạch của ngành nhận định các thách thức an ninh phi truyền thống ngày càng nổi bật, đặc biệt là biến đổi khí hậu (BĐKH) diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường. Cạnh tranh địa chính trị, xung đột thương mại, và sự gia tăng của chủ nghĩa bảo hộ đang tác động mạnh đến chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là chuỗi cung ứng nông sản và các nguồn tài nguyên. Các "luật chơi" mới trong thương mại quốc tế đang hình thành, xoay quanh các tiêu chuẩn "xanh", sản xuất bền vững, không phá rừng và phát thải thấp. Song song đó, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với trọng tâm là chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data), đang định hình lại mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội.

Trong nước, ngành NN&MT vừa được hợp nhất, đứng trước yêu cầu phải tinh gọn tổ chức, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Nền kinh tế đối mặt với áp lực kép: duy trì tăng trưởng nhanh đồng thời bảo đảm phát triển bền vững. Các thách thức về ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên, suy giảm đa dạng sinh học và áp lực từ già hóa dân số, thiếu hụt lao động nông nghiệp đòi hỏi ngành phải có những bước chuyển mình mang tính đột phá.

Trước bối cảnh đó, dự thảo Kế hoạch 5 năm 2026-2030 của ngành NN&MT không chỉ tiếp tục khẳng định vai trò "trụ đỡ" của nền kinh tế mà còn mang sứ mệnh tiên phong trong việc kiến tạo mô hình tăng trưởng xanh, tuần hoàn và bền vững. Để làm được điều này, Kế hoạch đã xác định các định hướng và 05 đột phá chiến lược, trong đó khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được coi là động lực then chốt, là "chìa khóa" để giải quyết các thách thức và nắm bắt cơ hội mới.

Phân tích sâu vào các định hướng chiến lược và nhiệm vụ cụ thể của dự thảo Kế hoạch 5 năm 2026-2030, có thể khẳng định: lĩnh vực viễn thám đã vượt qua vai trò là một công cụ hỗ trợ kỹ thuật đơn thuần để trở thành một trụ cột chiến lược, một giải pháp đột phá và một hạ tầng nền tảng không thể thiếu, xuyên suốt trong mọi mục tiêu phát triển của ngành NN&MT.

Bài viết này sẽ tập trung phân tích, đánh giá vai trò chiến lược của viễn thám, làm rõ các nhiệm vụ trọng tâm mà lĩnh vực viễn thám, đặc biệt là Cục Viễn thám quốc gia, cần triển khai để đóng góp vào thành công chung của Kế hoạch 5 năm, đồng thời đề xuất các giải pháp và nguồn lực để đảm bảo thực thi hiệu quả.

I. Vai trò chiến lược của viễn thám trong các đột phá của ngành giai đoạn 2026-2030

Dự thảo Kế hoạch 5 năm 2026-2030 của ngành NN&MT được xây dựng trên các quan điểm phát triển cốt lõi, bao gồm: phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại; quản lý và sử dụng hiệu quả, bền vững tài nguyên; bảo vệ môi trường là trung tâm của các quyết định phát triển; và chủ động ứng phó với BĐKH.

Để thực hiện các quan điểm này, Kế hoạch đề ra 05 đột phá chiến lược. Trong đó, công nghệ viễn thám đóng vai trò là công cụ quản lý và công nghệ nền tảng để hiện thực hóa ít nhất 03/05 đột phá:

Một là, đột phá về thể chế phát triển, khơi thông nguồn lực. Kế hoạch đặt mục tiêu "Đổi mới phương thức quản lý nhà nước, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm". Viễn thám chính là công cụ hữu hiệu nhất để thực hiện "hậu kiểm". Thay vì thanh tra, kiểm tra thủ công, dàn trải, dữ liệu viễn thám cung cấp bằng chứng khách quan, minh bạch, có khả năng bao phủ toàn bộ lãnh thổ theo thời gian thực. Nó cho phép các cơ quan quản lý giám sát việc tuân thủ pháp luật về đất đai, môi trường, khoáng sản, tài nguyên nước và lâm nghiệp một cách hiệu quả, công bằng, qua đó khơi thông các nguồn lực và giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Hai là, đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là lĩnh vực mà vai trò của viễn thám được thể hiện rõ nét nhất. Dự thảo Kế hoạch xác định rõ nhiệm vụ "ưu tiên tập trung vào các lĩnh vực có khả năng đột phá mạnh như... công nghệ viễn thám". Viễn thám, về bản chất, chính là quá trình thu thập "dữ liệu lớn" (Big Data) về Trái Đất. Nó cung cấp nguồn dữ liệu đầu vào khổng lồ, đa thời gian, đa phổ cho các mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (Machine learning) phân tích, dự báo. Sự kết hợp giữa viễn thám và AI là hạt nhân của chuyển đổi số trong ngành, chuyển đổi dữ liệu quan sát thành thông tin tri thức phục vụ quản lý, điều hành.

Ba là, đột phá về xây dựng hạ tầng đồng bộ, hiện đại. Kế hoạch yêu cầu "đột phá mạnh mẽ trong xây dựng hạ tầng nông nghiệp, nông thôn, tài nguyên, môi trường". Trong bối cảnh mới, hạ tầng không chỉ là đường, cầu, cảng, mà còn là "hạ tầng số" và "hạ tầng dữ liệu". Hệ thống viễn thám quốc gia, bao gồm các vệ tinh viễn thám (trong tương lai), mạng lưới trạm thu mặt đất và Cơ sở dữ liệu viễn thám quốc gia, chính là một bộ phận cấu thành quan trọng của hạ tầng số quốc gia. Nó là hạ tầng nền tảng để giám sát tài nguyên, môi trường, thiên tai, tương tự như hạ tầng viễn thông cho truyền thông hay hạ tầng giao thông cho vận tải.

Vai trò chiến lược này tiếp tục được khẳng định khi soi chiếu vào các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể cho từng lĩnh vực chuyên ngành mà dự thảo Kế hoạch 5 năm 2026-2030 đề ra:

1. Trụ cột của nền nông nghiệp thông minh, minh bạch và bền vững

Giai đoạn 2026-2030 định hướng chuyển mạnh sang kinh tế nông nghiệp, nông nghiệp thông minh, xanh và tuần hoàn. Viễn thám là công nghệ không thể thay thế để cung cấp thông tin vĩ mô, khách quan, chính xác và kịp thời cho công tác quản lý, điều hành sản xuất.

• Trong trồng trọt và bảo vệ thực vật: Viễn thám cung cấp dữ liệu chính xác, cập nhật về diện tích, cơ cấu cây trồng, giám sát các vùng tưới tiêu, theo dõi quá trình sinh trưởng và dự báo sản lượng. Đây là cơ sở khoa học vững chắc để Bộ và các địa phương điều hành sản xuất, cân đối cung cầu, đặc biệt là với các mặt hàng chiến lược như lúa gạo, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia.
• Trong quản lý chất lượng và thị trường: Dữ liệu viễn thám hỗ trợ đắc lực cho việc cấp và quản lý mã số vùng trồng, giám sát việc tuân thủ các quy trình sản xuất an toàn (VietGAP, GlobalGAP), phục vụ truy xuất nguồn gốc. Đây là yêu cầu bắt buộc của các thị trường xuất khẩu khó tính như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, giúp nâng cao giá trị và năng lực cạnh tranh của nông sản Việt.
• Trong lâm nghiệp: Viễn thám là công cụ chủ lực trong giám sát biến động rừng, theo dõi các khu bảo tồn, cảnh báo sớm cháy rừng. Đặc biệt, trong bối cảnh Bộ NN&MT đang thúc đẩy mạnh mẽ thị trường tín chỉ carbon, công nghệ viễn thám là công cụ cốt lõi, minh bạch và được quốc tế công nhận để đo đạc, tính toán lượng hấp thụ và lưu giữ carbon rừng. Điều này trực tiếp hỗ trợ việc bán tín chỉ carbon, tạo nguồn thu tài chính mới bền vững cho ngành lâm nghiệp, như thành công bước đầu trong việc bán 10,3 triệu tín chỉ carbon rừng, thu về 1.200 tỷ đồng.

2. "Con mắt" giám sát tài nguyên và bảo vệ môi trường

Dự thảo Kế hoạch 2026-2030 đặt trọng tâm vào việc "quản lý, khai thác, phân bổ và sử dụng hiệu quả, bền vững nguồn vốn tự nhiên". Viễn thám, với khả năng bao phủ không gian rộng lớn và quan sát lặp lại theo chu kỳ, là công cụ giám sát hiệu quả và kinh tế nhất cho nhiệm vụ này.

• Giám sát đất đai và khoáng sản: Cung cấp dữ liệu đầu vào quan trọng để cập nhật bản đồ hiện trạng sử dụng đất, giám sát việc thực thi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Công nghệ viễn thám (đặc biệt là viễn thám radar) có khả năng giám sát các hoạt động khai thác khoáng sản lộ thiên, phát hiện các hoạt động khai thác trái phép, giám sát biến động bề mặt (sụt lún) tại các khu vực nhạy cảm.
• Giám sát tài nguyên nước: Hỗ trợ kiểm kê, đánh giá tài nguyên nước, chất lượng nước (thông qua các chỉ số về độ đục, tảo...), quản lý tổng hợp lưu vực sông. Công nghệ này đặc biệt hữu ích trong việc giám sát sạt lở bờ sông, bờ hồ và theo dõi diễn biến nguồn nước xuyên biên giới, một vấn đề an ninh nguồn nước ngày càng cấp bách.
• Giám sát môi trường biển và hải đảo: Kế hoạch của ngành nhấn mạnh việc phát triển kinh tế biển bền vững. Viễn thám đóng vai trò quan trọng trong giám sát quy hoạch không gian biển, vùng bờ, phát hiện sớm các sự cố tràn dầu trên biển , giám sát ô nhiễm rác thải nhựa đại dương, và theo dõi biến động của các hệ sinh thái nhạy cảm như rạn san hô, rừng ngập mặn, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học biển.

3. Công cụ cảnh báo sớm, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu

Một trong những nhiệm vụ hàng đầu của Kế hoạch 2026-2030 là "chủ động thích ứng với BĐKH, phòng tránh thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính". Đây chính là lĩnh vực mà công nghệ viễn thám đang phát huy thế mạnh vượt trội.

• Giám sát và cảnh báo thiên tai: Viễn thám (cả quang học và radar) là công cụ hữu hiệu để cung cấp thông tin nhanh, chính xác trong mọi điều kiện thời tiết về các loại hình thiên tai như bão, lũ, ngập lụt, hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở đất. Thông tin này là đầu vào tối quan trọng cho các mô hình dự báo và hệ thống cảnh báo sớm, phục vụ công tác chỉ đạo, ứng phó, di dân và đánh giá thiệt hại sau thiên tai.
• Giám sát mục tiêu "Net Zero": Hỗ trợ kiểm kê khí nhà kính, giám sát các nguồn phát thải lớn, và đo đạc sự hấp thụ carbon từ các hệ sinh thái (rừng, đất ngập nước), trực tiếp phục vụ mục tiêu quốc gia đạt phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 mà Việt Nam đã cam kết.

II. Các nhiệm vụ đột phá của lĩnh vực viễn thám giai đoạn 2026-2030

Để hiện thực hóa vai trò chiến lược nêu trên, dự thảo Kế hoạch 5 năm 2026-2030 của ngành NN&MT, cùng với các kế hoạch chuyên ngành của Cục Viễn thám quốc gia, đã vạch ra 05 nhóm nhiệm vụ đột phá, có tính liên kết chặt chẽ, cần tập trung nguồn lực triển khai.

1. Đột phá về thể chế: Xây dựng Luật viễn thám và hệ thống tiêu chuẩn quốc gia

Đây là nhiệm vụ nền tảng, mang tính "khai thông" để giải phóng mọi nguồn lực cho phát triển.

• Hoàn thiện và ban hành Luật viễn thám: Dự thảo Kế hoạch 5 năm của ngành đặt mục tiêu "Hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về viễn thám" và "phấn đấu đến năm 2030 xây dựng Luật quản lý hoạt động về viễn thám". Nhiệm vụ này đã được Đảng ủy Bộ NN&MT đưa vào chương trình công tác. Kế hoạch xây dựng Luật viễn thám của Cục Viễn thám quốc gia cũng đã xác định lộ trình cụ thể, trong đó giai đoạn 2027-2028 sẽ tập trung soạn thảo dự án Luật và dự kiến trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp cuối năm 2029.
  • Ý nghĩa đột phá: Việc nâng tầm quản lý từ Nghị định (hiện hành là Nghị định 03/2019/NĐ-CP) lên thành Luật là một yêu cầu cấp bách. Một đạo luật sẽ tạo khung pháp lý cao nhất, thống nhất, minh bạch, quy định rõ trách nhiệm quản lý nhà nước, cơ chế thu thập, chia sẻ, bảo mật và khai thác dữ liệu vệ tinh. Quan trọng hơn, Luật sẽ ban hành các chính sách đột phá để khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư, ứng dụng và thương mại hóa các dịch vụ viễn thám, tạo động lực hình thành một thị trường dịch vụ viễn thám sôi động tại Việt Nam.
• Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn (TCVN) và quy chuẩn (QCVN): Song song với Luật, Kế hoạch 5 năm 2026-2030 của Cục Viễn thám quốc gia đặt mục tiêu xây dựng một hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật hoàn chỉnh. Cục Viễn thám quốc gia đã xây dựng Kế hoạch xây dựng TCVN, QCVN giai đoạn 2026-2030, trong đó đề xuất xây dựng 09 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) mới cho các lĩnh vực trọng yếu như: quy trình kỹ thuật xây dựng điểm tham chiếu viễn thám, mẫu phổ và thư viện phổ, khóa giải đoán, quan trắc dịch chuyển bề mặt (sụt lún) bằng công nghệ radar, sản xuất dữ liệu viễn thám radar, đo địa hình đáy biển, giám sát mực nước biển, giám sát tràn dầu và giám sát rạn san hô. Bên cạnh đó, Kế hoạch thực hiện Nghị quyết 57 (ban hành theo Quyết định 149/QĐ-VTQG) cũng đặt mục tiêu triển khai kế hoạch xây dựng 22 tiêu chuẩn kỹ thuật trong giai đoạn 2025-2030.

2. Đột phá về hạ tầng: Hướng tới tự chủ dữ liệu và nền tảng dữ liệu lớn

Dự thảo Kế hoạch 5 năm của ngành xác định rõ nhiệm vụ "Nâng cấp hệ thống thu nhận dữ liệu viễn thám" và "Cơ sở dữ liệu viễn thám quốc gia theo hướng tích hợp dữ liệu lớn, đa nguồn". Đây là bước đi chiến lược để làm chủ công nghệ và tự chủ nguồn dữ liệu.

• Phát triển chùm vệ tinh viễn thám quốc gia: Lịch sử phát triển ngành cho thấy Việt Nam đã phóng thành công vệ tinh VNREDSat-1 từ năm 2013. Để tiếp nối và nâng cao năng lực tự chủ, các kế hoạch của Cục Viễn thám quốc gia đã đề ra yêu cầu cần "Xây dựng đề án nghiên cứu, phát triển chùm vệ tinh viễn thám quang học và radar độ phân giải cao và siêu cao quỹ đạo thấp và quỹ đạo địa tĩnh". Việc sở hữu chùm vệ tinh riêng sẽ giúp Việt Nam hoàn toàn chủ động trong việc thu nhận dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu cho các mục đích an ninh, quốc phòng và ứng phó thiên tai khẩn cấp, không phụ thuộc vào lịch chụp của các nhà cung cấp nước ngoài.
• Hiện đại hóa mạng lưới trạm thu mặt đất: Cục Viễn thám quốc gia đang quản lý các trạm thu nhận dữ liệu từ các vệ tinh như VNREDSat-1, SPOT6, SPOT7, và KOMPSAT-3A. Để đáp ứng nhu cầu dữ liệu ngày càng tăng và chuẩn bị cho việc điều khiển vệ tinh tương lai, các kế hoạch của Cục đều đặt ra nhiệm vụ "Nghiên cứu hoàn thiện mạng lưới trạm thu dữ liệu viễn thám". Điều này không chỉ để điều khiển vệ tinh của Việt Nam mà còn để tăng cường khả năng tiếp nhận dữ liệu từ nhiều vệ tinh thương mại và vệ tinh miễn phí (open-data) thế hệ mới của thế giới (như của NASA, ESA), đảm bảo nguồn dữ liệu đa dạng, có độ phân giải cao và siêu cao.
• Nâng cấp Cơ sở dữ liệu Viễn thám Quốc gia: Đây là nhiệm vụ trọng tâm của Đài Viễn thám quốc gia. Cơ sở dữ liệu hiện tại, đi vào hoạt động từ đầu năm 2025 , sẽ được "Nâng cấp... theo hướng tích hợp dữ liệu lớn (Big Data), đa nguồn", tạo nền tảng cho việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong chiết xuất thông tin không gian. Hệ thống này phải đảm bảo liên thông, đồng bộ với cơ sở dữ liệu nông nghiệp và môi trường và sẵn sàng kết nối, chia sẻ với Trung tâm dữ liệu quốc gia.

3. Đột phá về ứng dụng: Tích hợp AI và giải quyết "bài toán lớn" của ngành

Đây là sự chuyển dịch cốt lõi từ "cung cấp dữ liệu thô" sang "cung cấp thông tin tri thức và giải pháp". Dự thảo Kế hoạch 5 năm của ngành yêu cầu "Đẩy mạnh ứng dụng viễn thám" và "Xây dựng hệ thống quan trắc, giám sát, quản lý... thông minh bằng viễn thám và trí tuệ nhân tạo".

• Giải quyết "Bài toán lớn" (Big Problems) của ngành: Cục Viễn thám quốc gia sẽ tập trung nguồn lực công nghệ để giải quyết các bài toán lớn, mang tính thực tiễn cao của Bộ. Văn bản về lịch sử ngành chỉ rõ nhiệm vụ này là "Ứng dụng viễn thám và trí tuệ nhân tạo để quan trắc, giám sát, quản lý vùng trồng, đánh giá sản lượng, cây trồng chủ lực, kiểm kê rừng" và "theo dõi, giám sát và phân tích dữ liệu thời tiết, đất đai, sâu bệnh", "cảnh báo, dự báo lũ, hạn hán, xâm nhập mặn". Đây là các sản phẩm đầu ra cuối cùng, phục vụ trực tiếp công tác chỉ đạo, điều hành của Lãnh đạo Bộ.
• Xây dựng Hệ thống giám sát thông minh (Smart Monitoring System): Nhiệm vụ này được giao cho Trung tâm Giám sát Nông nghiệp, Tài nguyên và Môi trường. Các kế hoạch của Cục (Quyết định 49 và 149) nêu rõ nhiệm vụ: "Nghiên cứu, xây dựng hệ thống ứng dụng viễn thám và trí tuệ nhân tạo (AI), học máy (Machine learning), dữ liệu lớn (Big Data), internet vạn vật (IOT), chuỗi khối (Blockchain) trong quan trắc, giám sát thông minh nông nghiệp và môi trường phục vụ tăng trưởng xanh và phát triển bền vững".
• Phát triển ứng dụng AI chuyên sâu: Đẩy mạnh phát triển "các ứng dụng trí tuệ nhân tạo xử lý dữ liệu viễn thám hỗ trợ phân tích, cảnh báo thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường". Đây là bước phát triển tất yếu để tự động hóa quá trình phân tích ảnh, rút ngắn thời gian đưa ra thông tin cảnh báo từ vài ngày xuống vài giờ, thậm chí là thời gian thực.

4. Đột phá về con người: Xây dựng đội ngũ chuyên gia và nhóm nghiên cứu mạnh

Công nghệ chỉ có thể phát huy sức mạnh khi có con người làm chủ. Kế hoạch 5 năm 2026-2030 của ngành xác định "tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao" là một đột phá chiến lược. Lĩnh vực viễn thám, với tính đặc thù công nghệ cao, càng phải đi đầu trong nhiệm vụ này.

• Thu hút và giữ chân nhân tài: Một trong những thách thức lớn được chỉ ra là tình trạng thiếu hụt nhân lực trình độ cao, đặc biệt ở các địa phương. Để giải quyết, Kế hoạch thực hiện Nghị quyết 57 của Cục Viễn thám quốc gia đề ra giải pháp "Tham gia xây dựng cơ chế đặc biệt nhằm thu hút, trọng dụng" các nhà khoa học đầu ngành và "thực hiện chính sách thu hút, tuyển dụng và đãi ngộ lực lượng lao động trẻ, có trình độ cao".
• Xây dựng các "Nhóm nghiên cứu mạnh": Thay vì nghiên cứu dàn trải, Cục sẽ tập trung nguồn lực để "Xây dựng nhóm nghiên cứu mạnh trong lĩnh vực viễn thám có sự tham gia của các nhà khoa học đầu ngành trong nước, nước ngoài và lực lượng cán bộ trẻ của Cục". Đây sẽ là các hạt nhân đổi mới sáng tạo, giải quyết các bài toán công nghệ lõi.
• Đào tạo theo cơ chế đặt hàng: Chủ động đề xuất "cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực viễn thám" để đảm bảo nguồn nhân lực đầu ra đáp ứng chính xác nhu cầu công nghệ của ngành.

5. Đột phá về hội nhập: Nâng tầm vị thế và huy động nguồn lực quốc tế

Dự thảo Kế hoạch 5 năm của ngành nhấn mạnh "chủ động hội nhập quốc tế toàn diện, sâu sắc và thực chất". Lĩnh vực viễn thám vốn mang tính toàn cầu, do đó hợp tác quốc tế vừa là mục tiêu, vừa là giải pháp.

• Nâng cao vị thế quốc gia: Cục Viễn thám quốc gia sẽ "Chủ động tham gia vào các điều ước quốc tế về viễn thám và không gian" và "tích cực tham gia, đóng góp ý kiến và đề xuất sáng kiến" tại các diễn đàn quốc tế lớn như Tiểu ban khoa học công nghệ vũ trụ ASEAN (SCOSA), Tổ chức vũ trụ Châu Á – Thái Bình Dương (APRSAF), FAO, GEO, UN-SPIDER.
• Hợp tác đa phương và khu vực: Thúc đẩy quan hệ hợp tác với các nước ASEAN trong việc "xây dựng cơ chế trao đổi dữ liệu viễn thám" và triển khai các dự án chung về giám sát môi trường, phòng chống thiên tai. Đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức giám sát thiên tai quốc tế như Sentinel Asia và Disaster Charter.
• Hợp tác song phương và chuyển giao công nghệ: Tăng cường hợp tác sâu rộng với các quốc gia có nền công nghệ viễn thám tiên tiến như Pháp, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Ấn Độ, Ý , và các cơ quan vũ trụ hàng đầu như NASA và ESA . Mục tiêu là tiếp nhận, chuyển giao công nghệ, thu nhận dữ liệu vệ tinh thế hệ mới (SPOT, KOMPSAT, COSMO-SKYMED...) , và hợp tác trong nghiên cứu, ứng dụng, đào tạo.

III. Giải pháp và nguồn lực đảm bảo thực hiện

Việc triển khai 05 nhóm nhiệm vụ đột phá trên đòi hỏi một hệ thống giải pháp đồng bộ về tổ chức, thể chế, tài chính và con người. Các văn bản kế hoạch của Cục Viễn thám quốc gia đã xác định rõ các giải pháp này.

1. Giải pháp về lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện

Đây là giải pháp tiên quyết. Các kế hoạch của Đảng ủy Cục Viễn thám quốc gia và Quyết định của Cục trưởng đều nhấn mạnh vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy và người đứng đầu.

• Đề cao trách nhiệm người đứng đầu: Cấp ủy, thủ trưởng các đơn vị trực thuộc Cục phải trực tiếp phụ trách, chỉ đạo về phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
• Gắn với đánh giá hiệu quả: Bổ sung các tiêu chí về phát triển, ứng dụng KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào bình xét thi đua, khen thưởng cuối năm.
• Tạo sự đồng thuận: Tổ chức quán triệt, tuyên truyền sâu rộng các nghị quyết, kế hoạch này đến toàn thể cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức để nâng cao nhận thức và trách nhiệm chung.

2. Giải pháp về thể chế và pháp lý

• Ưu tiên nguồn lực cho xây dựng Luật: Cục Viễn thám quốc gia, với vai trò là đơn vị thường trực, chủ trì , cần phối hợp chặt chẽ với Vụ Pháp chế của Bộ, Bộ Tư pháp, các Ủy ban của Quốc hội để đảm bảo tiến độ và chất lượng cao nhất, trình Quốc hội thông qua vào năm 2029.
• Triển khai kế hoạch tiêu chuẩn hóa: Phòng Quản lý hoạt động viễn thám chủ trì, phối hợp với các đơn vị kỹ thuật, khẩn trương triển khai Kế hoạch xây dựng 22 tiêu chuẩn và các quy chuẩn kỹ thuật trong giai đoạn 2025-2030, đảm bảo có đủ hành lang kỹ thuật đồng bộ khi Luật Viễn thám có hiệu lực.

3. Giải pháp về nguồn lực tài chính

• Ngân sách nhà nước: Chủ động phối hợp với Vụ Kế hoạch - Tài chính để bố trí đủ kinh phí trong dự toán ngân sách hàng năm của Bộ cho giai đoạn 2026-2030. Kinh phí xây dựng Luật Viễn thám được bố trí trong dự toán ngân sách hằng năm của Bộ giai đoạn 2025–2029. Kinh phí xây dựng 09 QCVN dự kiến 1,8 tỷ đồng cũng từ nguồn sự nghiệp khoa học hằng năm. Hằng năm, các đơn vị phải chủ động đề xuất, dự toán kinh phí để đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ.
• Huy động vốn ODA và hợp tác quốc tế: Tăng cường vận động các đối tác quốc tế (JICA, KOICA, WB, ADB...) tài trợ cho các dự án đầu tư lớn, đặc biệt là các dự án về hạ tầng dữ liệu, phát triển chùm vệ tinh, và các dự án ứng dụng AI trong giám sát môi trường, thiên tai.
• Xã hội hóa (Tư nhân hóa): Xây dựng cơ chế, chính sách (đặc biệt trong Luật Viễn thám ) để khuyến khích, tạo điều kiện cho các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân đầu tư, tài trợ, tăng cường nghiên cứu và phát triển, thương mại hóa các dịch vụ viễn thám.

4. Giải pháp về khoa học công nghệ và phân công nhiệm vụ

Các kế hoạch của Cục đã phân công rõ ràng các trụ cột nhiệm vụ, đảm bảo sự chuyên môn hóa:

• Hạ tầng: Giao Phòng Cơ sở hạ tầng viễn thám chủ trì, tham mưu các đề án đầu tư công lớn về vệ tinh và trạm thu.
• Dữ liệu (Nền tảng): Giao Đài Viễn thám quốc gia làm nòng cốt trong việc vận hành, nâng cấp Cơ sở dữ liệu viễn thám quốc gia thành một nền tảng dữ liệu lớn (Big Data Platform), tích hợp, liên thông, sẵn sàng cho các ứng dụng AI.
• Ứng dụng (Giải pháp): Giao Trung tâm Giám sát Nông nghiệp, Tài nguyên và Môi trường chủ trì phát triển các hệ thống ứng dụng chuyên ngành, tích hợp AI, IoT, Big Data để đưa ra các sản phẩm thông tin cuối cùng phục vụ chỉ đạo, điều hành.
• Quản lý (Tiêu chuẩn): Giao Phòng Quản lý hoạt động viễn thám chủ trì việc xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn và tổng hợp, đề xuất các nhiệm vụ KHCN cấp Bộ.

5. Giải pháp về nguồn nhân lực

• Cơ chế đặc thù: Phối hợp với các đơn vị liên quan xây dựng và triển khai các cơ chế đặc biệt để thu hút, đãi ngộ nhân tài, các nhà khoa học đầu ngành và lực lượng lao động trẻ, trình độ cao.
• Hợp tác đào tạo: Tận dụng tối đa các chương trình hợp tác quốc tế để gửi cán bộ đi đào tạo chuyên sâu , mời chuyên gia quốc tế đến Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm, chuyển giao công nghệ hiện đại.
• Nguồn lực tại chỗ: Hình thành và tạo cơ chế hoạt động cho các "nhóm nghiên cứu mạnh", liên ngành, liên đơn vị, có sự tham gia của chuyên gia trong và ngoài nước, làm hạt nhân giải quyết các bài toán công nghệ lõi.

Dự thảo Kế hoạch phát triển 5 năm 2026-2030 của ngành NN&MT đã đặt lĩnh vực viễn thám vào một vị thế mới – vị thế của một ngành công nghệ nền tảng, một giải pháp đột phá chiến lược để thực hiện các mục tiêu kép: vừa phát triển kinh tế nông nghiệp hiệu quả cao, vừa quản lý bền vững tài nguyên và bảo vệ môi trường, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu.

Các nhiệm vụ trọng tâm đã được xác định rõ ràng, từ hoàn thiện thể chế pháp lý với "lá cờ đầu" là Luật Viễn thám, đến hiện đại hóa hạ tầng dữ liệu, làm chủ công nghệ AI, phát triển nguồn nhân lực và tăng cường hội nhập quốc tế.

Thành công của Kế hoạch 5 năm 2026-2030 của ngành phụ thuộc rất lớn vào khả năng chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ cao, mà viễn thám chính là hạt nhân. Đây là vinh dự, nhưng cũng là trách nhiệm nặng nề. Toàn thể cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và người lao động của Cục Viễn thám quốc gia cần đoàn kết, thống nhất nhận thức, nêu cao tinh thần trách nhiệm, đổi mới, sáng tạo, quyết tâm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ đột phá đã đề ra, góp phần đưa lĩnh vực viễn thám Việt Nam vươn lên tầm cao mới, xứng đáng với vai trò tiên phong trong kỷ nguyên số của ngành nông nghiệp và môi trường.