Một số loại dữ liệu viễn thám thương mại trên thế giới cho người dùng phổ thông

Dữ liệu viễn thám thương mại là các sản phẩm thu nhận từ cảm biến lắp đặt trên vệ tinh, máy bay, UAV (drone) và được cung cấp bởi các công ty tư nhân hoặc tổ chức có quyền phân phối. Khác với dữ liệu miễn phí như Landsat hay Sentinel, dữ liệu thương mại thường có độ phân giải cao hơn, thời gian thu thập linh hoạt và được xử lý chuyên sâu để phục vụ đa dạng mục đích thương mại như giám sát nông nghiệp, thành thị, tài nguyên, môi trường, an ninh – quốc phòng, v.v. Dưới đây là đặc tính một số loại dữ liệu viễn thám thương mại phổ biến.

• Dữ liệu quang học độ phân giải rất cao (Very High Resolution Optical): nhóm dữ liệu này rất phổ biến nhất và có giá trị thương mại cao.

Các ảnh quang học độ phân giải siêu cao có thể ứng dụng trong: quy hoạch đô thị, phân loại đất đai; theo dõi biến động xây dựng; đánh giá thiệt hại sau thiên tai; phát hiện thay đổi vùng ven biển.

-     Dữ liệu quang học độ phân giải cao (High Resolution Optical): đây là nhóm dữ liệu quang học phổ biến và được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu môi trường, quy hoạch, nông nghiệp và giám sát tài nguyên thiên nhiên. Dữ liệu có độ phân giải từ khoảng 1 mét đến 30 mét, thường bao phủ diện tích rộng và được cập nhật thường xuyên. Một số dữ liệu thuộc nhóm này miễn phí hoặc có chi phí thấp, rất phù hợp với các ứng dụng quy mô lớn.

Ứng dụng chính của nhóm dữ liệu này:

• Nông nghiệp chính xác: theo dõi sinh trưởng cây trồng, tính chỉ số NDVI, dự báo sản lượng.

• Lâm nghiệp: phân loại rừng, giám sát cháy rừng, khai thác gỗ bất hợp pháp.

• Môi trường: theo dõi chất lượng nước, sạt lở, biến động mặt đất.

• Quy hoạch – hạ tầng: cập nhật bản đồ nền, giám sát thay đổi cảnh quan đô thị.

• Biến đổi khí hậu: quan sát dài hạn các khu vực dễ tổn thương.

Ưu điểm:

• Bao phủ khu vực rộng, phù hợp theo dõi quy mô quốc gia hoặc vùng.

• Có nhiều lựa chọn miễn phí như CBERS, Gaofen-1/6.

• Tần suất chụp cao, có thể tích hợp chuỗi thời gian dài.

• Dữ liệu radar (SAR – Synthetic Aperture Radar): Dữ liệu radar (SAR – Radar khẩu độ tổng hợp) là loại dữ liệu viễn thám sử dụng sóng radar để chụp ảnh bề mặt Trái đất. Ưu điểm lớn nhất của dữ liệu SAR là khả năng thu nhận ảnh ban ngày và ban đêm, xuyên mây, sương mù và không bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết.

Radar có thể ứng dụng trong: giám sát lũ lụt, sạt lở, theo dõi tàu biển, dầu tràn, phân tích thay đổi bề mặt đất, đo lún mặt đất (InSAR)

• Dữ liệu Hyperspectral (Siêu phổ)

Loại dữ liệu này ghi nhận hàng trăm kênh phổ hẹp, dùng cho phân tích chuyên sâu:

Dữ liệu hyperspectral được dùng trong:

• Phân loại khoáng sản, xác định loại đá

• Đánh giá chất lượng nước

• Phát hiện rò rỉ khí mêtan, ô nhiễm

- Dữ liệu ảnh nhiệt (Thermal Infrared) được ứng dụng trong:

• Theo dõi nhiệt độ bề mặt đất (LST)

• Phát hiện cháy rừng, nhiệt đảo đô thị

• Theo dõi rò rỉ nhiệt công nghiệp

Dữ liệu ảnh nhiệt thương mại vẫn còn hạn chế, đa số sử dụng cảm biến gắn trên máy bay, UAV.

• Các nhà cung cấp dữ liệu viễn thám thương mại hàng đầu trên thế giới

• Maxar Technologies (Mỹ): Nhà cung cấp ảnh thương mại độ phân giải cao hàng đầu thế giới (WorldView, QuickBird, GeoEye).

• Airbus Defence and Space (Châu Âu): Sở hữu SPOT, Pleiades, TerraSAR-X, TanDEM-X.

• CGSTL (Trung Quốc): Điều hành hệ thống SuperView, Jilin.

• KARI (Hàn Quốc): Phát triển và phân phối Kompsat-3/3A/5.

• ICEYE, Capella Space, Umbra: Các công ty radar thương mại thế hệ mới.

• Planet Labs: Dữ liệu độ phân giải trung bình – cao, tần suất cập nhật hàng ngày (SkySat, PlanetScope).

Tại Việt Nam, Cục Viễn thám quốc gia là đầu mối thu nhận dữ liệu cho toàn quốc phục vụ cho các bộ ban ngành và các địa phương. Các loại dữ liệu phổ biến đang vận hành thu nhận mới là SPOT6 và KOMPSAT-3A. Trong thời gian tới, Cục Viễn thám quốc gia cũng đang tiếp tục thúc đẩy thu nhận dữ liệu radar Cosmo Skymed và dữ liệu của Ấn Độ.

Dữ liệu viễn thám thương mại ngày càng đóng vai trò thiết yếu trong các lĩnh vực từ quy hoạch đô thị, nông nghiệp chính xác, cho tới an ninh và giám sát thiên tai. Việc lựa chọn loại dữ liệu phụ thuộc vào mục tiêu ứng dụng, ngân sách, yêu cầu độ phân giải và khả năng cập nhật. Trong bối cảnh nhu cầu quan sát Trái đất ngày càng cao, ngành công nghiệp viễn thám thương mại sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ cả về công nghệ và quy mô.