Nhằm cụ thể hóa việc thực hiện các mục tiêu của Chiến lược phát triển viễn thám quốc gia được xác định tại Quyết định số 149/QĐ-TTg ngày 01 tháng 02 năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển viễn thám quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040, trong thời gian qua các Bộ ngành, địa phương đã ban hành các kế hoạch cụ thể để triển khai các nhiệm vụ đề ra trong chiến lược 149. Một trong những nhiệm vụ chính của giải pháp thực hiện chiến lược đó là ‘‘Xây dựng và hoàn thiện mạng lưới trạm thu dữ liệu viễn thám (trạm cố định, trạm di động, trạm ảo và trạm thu dữ liệu viễn thám khí tượng), trạm điều khiển; hệ thống lưu trữ, xử lý dữ liệu viễn thám và mạng lưới truyền dẫn dữ liệu viễn thám để cung cấp dữ liệu viễn thám cho các bộ, ngành, địa phương’’. Việc xây dựng và phát triển hệ thống thu nhận dữ liệu ảnh viễn thám ở Việt Nam đã được thực hiện từ năm 2007, và từng bước xây dựng bổ sung các trạm thu mới để thu nhận các dữ liệu ảnh của các vệ tinh thế hệ mới hơn phục vụ cấp dữ liệu viễn thám cho các bộ, ngành, địa phương để phục vụ các nhiệm vụ trong phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng - an ninh. Cụ thể như sau:- Các trạm thu do Bộ Tài nguyên và Môi trường vận hành và quản lýNăm 2007, Trạm thu ảnh vệ tinh của Việt Nam đã được lắp đặt và đi vào hoạt động. Trạm nằm trong “Hệ thống Giám sát Tài nguyên thiên nhiên và Môi trường Việt Nam” do Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý. Trạm thu có nhiệm vụ thu nhận, xử lý và phân phối ảnh vệ tinh Spot 2, 4 và 5 (các ảnh có độ phân giải từ 2,5m, 5m, 10m và 20m), ảnh Envisat Asar (radas) độ phân giải 30m và ảnh Meris độ phân giải thấp 300m phục vụ cho nghiên cứu nhiệt độ và độ mặn nước biển. Trung tâm Dữ liệu Quốc gia có khả năng xử lý, phân tích, lưu trữ và phân phối các dữ liệu thu nhận được. Hệ thống ứng dụng dữ liệu (gồm 15 đơn vị) cho phép sử dụng các dữ liệu đã được xử lý ở Trung tâm dữ liệu vào các mục đích riêng của từng cơ quan, tổ chức. Các cơ quan sử dụng bao gồm: các cơ quan sản xuất, nghiên cứu, đào tạo và phát triển công nghệ. Trong thời gian thu nhận các loại tín hiệu ảnh của các vệ tinh SPOT 2, SPOT 4, SPOT 5 và Envisat (từ năm 2008 đến 2013), trạm đã thu nhận, xử lý và cung cấp ảnh viễn thám phủ trùm lãnh thổ Việt Nam và đáp ứng hoàn toàn nhu cầu sử dụng ảnh của các chương trình điều tra cơ bản lớn của Nhà nước, các tổ chức, cá nhân.Hình 3.1: Trạm thu ảnh vệ tinh trong dự án “Hệ thống Giám sát Tài nguyên thiên nhiên và Môi trường Việt Nam”- Năm 2013 vệ tinh viễn thám đầu tiên của Việt nam VNREDSat-1 đã được phóng thành công lên quỹ đạo. Trạm thu ảnh viễn thám tại Cục Viễn thám quốc gia cũng được nâng cấp để có thể thu nhận và xử lý các dữ liệu viễn thám chụp từ vệ tinh VNREDSat-1. Với việc sở hữu và vận hành vệ tinh viễn thám VNREDSat-1, lần đầu tiên Việt Nam đã có đầy đủ các hợp phần của hệ thống viễn thám hoàn chỉnh, bao gồm vệ tinh viễn thám, trạm điều khiển, trạm thu nhận, xử lý dữ liệu viễn thám và hệ thống các trung tâm ứng dụng dữ liệu viễn thám phục vụ các nhu cầu ứng dụng chuyên ngành của các bộ, ngành, địa phương. Dữ liệu cung cấp bởi vệ tinh VNREDSat-1 đã được ứng dụng khá rộng rãi trong nghiên cứu khoa học, quốc phòng - an ninh quản lý tài nguyên đất, tài nguyên nước, môi trường, tài nguyên rừng, trong giám sát biển, hải đảo. Năm 2020 trạm thu ảnh viễn thám của Bộ Tài nguyên và Môi trường tiếp tục được nâng cấp để thu nhận ảnh vệ tinh SPOT 6/7 của Pháp. Dữ liệu viễn thám SPOT 6/7 với độ phân giải 1,5m có thể cung cấp các sản phẩm dữ liệu viễn thám chất lượng cao đáp ứng nhu cầu khai thác sử dụng của các bộ, ngành và địa phương phục vụ công tác ứng phó với biến đổi khí hậu và giám sát tài nguyên và môi trường.- Hiện tại, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang vận hành trạm thu nhận dữ liệu ảnh Kompsat 3A độ phân giải 0,55m của Hàn Quốc. Dự án sẽ góp phần thúc đẩy mối quan hệ đối tác chiến lược giữa Việt Nam và Hàn Quốc cung cấp thêm nguồn dữ liệu vệ tinh phục vụ quy hoạch phát triển và quản lý thiên tai, đồng thời đào tạo nhân lực cho Việt Nam về kỹ năng và kiến thức trong lĩnh vực khoa học và công nghệ viễn thám.Hình 3.2: Trạm Thu Kompsat 3A - Dự án hợp tác ASEAN - Ấn Độ “Xây dựng trạm dò tìm, tiếp nhận dữ liệu và Trung tâm xử lý dữ liệu cho ASEAN và Đào tạo nhân lực cho ASEAN về Khoa học & Công nghệ Vũ trụ”, sử dụng quỹ ASEAN - Ấn Độ. Dự án này sẽ góp phần thúc đẩy đối thoại chiến lược giữa các nước ASEAN và Ấn Độ, cung cấp thêm nguồn dữ liệu vệ tinh phục vụ quy hoạch phát triển và quản lý thiên tai, đồng thời đào tạo nhân lực cho ASEAN về kỹ năng và kiến thức trong lĩnh vực khoa học và công nghệ viễn thám. Dự án sẽ hoàn thành trong khoảng cuối năm 2024. - Trong khuôn khổ dự án vệ tinh nhỏ VNREDSat-1 có xây dựng 01 trạm điều khiển vệ tinh do Viện Công nghệ vũ trụ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam quản lý và vận hành đặt ở Khu công nghệ cao Láng Hòa Lạc. Trong hơn mười năm vận hành điều khiển và thu nhận dữ liệu ảnh vệ tinh VNREDSat-1 Cục Viễn thám quốc gia và Viện Công nghệ vũ trụ đã phối hợp chặt chẽ và thu nhận được hàng vạn cảnh ảnh phủ trùm lãnh thổ Việt Nam và các Vùng lân cận đáp ứng các nhu cầu đa dạng về giám sát tài nguyên thiên nhiên, môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, quốc phòng an ninh và phát triển kinh tế xã hội. Hình 3.3: Trạm điều khiển vệ tinh VNREDSat-1 của Việt Nam- Xây dựng một số trạm thu và trạm điều khiển khác Theo kế hoạch đang được triển khai thì dự kiến tới năm 2030, tại Việt Nam sẽ phát triển nhiều trạm thu ảnh viễn thám phục vụ giám sát tài nguyên và môi trường và thiên tai. Đặc điểm nổi bật của các trạm dự kiến này là vận hành với các loại vệ tinh rất khác nhau về mặt cấu hình và đặc trưng kỹ thuật (quỹ đạo, tần số, dải thông, payload…) với các mục đích sử dụng khác nhau như: Thu nhận ảnh viễn thám quang học phân giải cao và siêu cao; thu nhận ảnh viễn thám phân giải trung bình; thu nhận ảnh viễn thám ra-đa; trạm thu ảnh phục vụ cho các mục đích riêng (dự báo thời tiết, giám sát cháy rừng…); trạm có 2 chức năng điều khiển vệ tinh và thu nhận ảnh; trạm dự phòng. Ngoài ra, các trạm trong tương lai cũng có đặc trưng kỹ thuật khác biệt với các trạm đang hoạt động. Các trạm này đáp ứng tối đa nhu cầu sử dụng dữ liệu viễn thám của người dùng trong nước cũng như quốc tế. Theo như kế hoạch trong thời gian tới Việt Nam sẽ có thêm các trạm thu ảnh phân giải cao và trung bình gồm:- Một trạm với hai mục đích điều khiển và thu nhận dữ liệu của hai hệ thống vệ tinh ra-đa quan sát trái đất là LOTUSAT 1 tại Hà Nội.- Một trạm thu ảnh VNREDSAT 2, khi vệ tinh VNREDSAT 1 hết thời gian hoạt động theo tuổi thọ thiết kế để tiếp tục triển khai pha 2 của dự án VNREDSAT 1, đáp ứng nhu cầu và duy trì sự có mặt của vệ tinh Việt Nam trên quỹ đạo không gian liên tục.- Trong đề án Nghiên cứu chế tạo, sản xuất và vận hành hệ thống chùm vệ tinh viễn thám phục vụ nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia nằm trong Quyết định số 149/QĐ-TTg ngày 01 tháng 02 năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển viễn thám quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040. Bộ quốc phòng cũng đã dự kiến xây dựng một tổ hợp công nghiệp vũ trụ trong đó có trạm thu, trạm điều khiển để điều khiển và thu nhận dữ liệu từ chùm vệ tinh cỡ nhỏ gồm 02 vệ tinh quang học và 03 vệ tinh radar chụp ảnh với ảnh độ phân giải siêu cao với độ phân giải <01 mét.- Trong đề án ‘‘Ứng dụng viễn thám phục vụ công tác đảm bảo an ninh quốc gia Việt Nam nằm trong Quyết định số 149/QĐ-TTg ngày 01 tháng 02 năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển viễn thám quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040. Bộ Công an cũng đã có kế hoạch xây dựng trung tâm thu nhận, lưu trữ, quản lý và phân phối dữ liệu địa không gian trong đó sẽ thu nhận các dữ liệu vệ tinh đa nguồn từ ảnh quang học, radar và từ thiết bị bay không người lái (UAV) có độ phân giải cao và siêu cao phục vụ các nhiệm vụ công tác đảm bảo an ninh quốc gia Việt Nam. Như vậy có thể thấy rằng việc khai thác vận hành cũng như nâng cấp, cập nhật, bổ sung các về cơ sở hạ tầng viễn thám là nhu cầu cấp thiết, thường xuyên để nâng cao khả năng xử lý, cung cấp các sản phẩm dữ liệu ảnh viễn thám đáp ứng các nhu cầu đa dạng về giám sát tài nguyên thiên nhiên, môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, quốc phòng an ninh và phát triển kinh tế xã hội.