Ngành nông nghiệp Việt Nam đã hội nhập sâu rộng qua các hiệp định như CPTPP, EVFTA. Nhưng "sân chơi" càng lớn, "luật chơi" càng khắt khe. Tất cả các thị trường nhập khẩu lớn từ Hoa Kỳ (với quy định của FDA), Liên minh châu Âu (EFSA), đến Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc đều coi MSVT và hệ thống truy xuất là "điều kiện tiên quyết".Đặc biệt, Trung Quốc – thị trường tiêu thụ nông sản lớn nhất của Việt Nam – đã áp dụng "bắt buộc" việc đăng ký MSVT. Nếu không đáp ứng, các lô hàng sẽ bị từ chối, gây thiệt hại trực tiếp đến kim ngạch xuất khẩu và uy tín quốc gia.Hạn chế thực tại: "Thủ công" và "Phân tán"Vấn đề không phải là chúng ta không có MSVT. Bộ Nông nghiệp và PTNT trước đây đã triển khai mạnh mẽ việc cấp mã từ năm 2022. Vấn đề nằm ở khâu quản lý và giám sát sau cấp. Đề cương đã chỉ ra thẳng thắn các bất cập cốt lõi: (1) Quản lý thủ công: Dữ liệu vùng trồng "phần lớn vẫn tiến hành thủ công hoặc bán thủ công"; (2) Dữ liệu phân tán: Chưa có "cơ sở dữ liệu tập trung và liên thông", gây khó khăn cho việc tra cứu, đồng bộ; (3) Thiếu giám sát: Việc giám sát sau khi cấp gặp khó khăn do "thiếu nguồn lực và công cụ theo dõi thường xuyên"; (4) Không có giám sát từ xa: Việt Nam "chưa có hệ thống công nghệ hiện đại để giám sát từ xa và cập nhật theo thời gian thực" về ranh giới, diện tích, biến động mùa vụ – vốn là yêu cầu cơ bản của đối tác.Những hạn chế này tạo ra rủi ro khổng lồ. Một MSVT được cấp nhưng không được giám sát có thể dẫn đến sai phạm trong canh tác, khiến toàn bộ lô hàng (và thậm chí là uy tín của cả ngành hàng) bị ảnho hưởng khi kiểm tra tại cảng đến.Giải pháp đột phá: Công nghệ viễn thám, GIS và AITrước tình hình cấp bách đó, nhiệm vụ do Cục đề xuất mang đến một giải pháp "lần đầu tiên" được ứng dụng tại Việt Nam cho bài toán MSVT. Đây là một bước nhảy vọt từ "bán thủ công" lên "quản lý số thời gian thực".Điểm mới của nhiệm vụ là việc "ứng dụng công nghệ viễn thám độ phân giải cao kết hợp với hệ thống thông tin địa lý (GIS) và trí tuệ nhân tạo (AI)" để xác định chính xác ranh giới, diện tích và cơ cấu cây trồng.Nhiệm vụ sẽ tập trung vào 4 cây trồng chủ lực (sầu riêng, chuối, mít, bưởi) tại 3 vùng kinh tế trọng điểm (Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, ĐBSCL). Các phương pháp thực hiện được thiết kế bài bản, kết hợp đa công nghệ: (1) Viễn thám (Vệ tinh, Radar, UAV): Để nhận diện mùa vụ, theo dõi biến động diện tích, đánh giá hiện trạng canh tác; (2) GPS độ chính xác cao: Đo đạc, kiểm chứng thực địa để đảm bảo tính chính xác của dữ liệu giải đoán; (3) Phương pháp chuyên gia: Tham vấn các tiêu chuẩn quốc tế (EU, Mỹ, Trung Quốc...) để đảm bảo hệ thống xây dựng "nói cùng một ngôn ngữ" với thị trường nhập khẩu.Sản phẩm của dự án là một "Cơ sở dữ liệu không gian địa lý" và một "Phần mềm WebGIS" trực tuyến. Hệ thống này sẽ tích hợp dữ liệu viễn thám với nền tảng quản lý số, liên thông từ trung ương đến địa phương và doanh nghiệp. Thay vì cử cán bộ đi kiểm tra thực địa tốn kém, cơ quan quản lý (như Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật) có thể "giám sát trực tuyến", "cập nhật thường xuyên" và "phát hiện kịp thời những biến động".Năng lực thực thi: "Chìa khóa trao tay" cho ngành nông nghiệpĐể thực hiện một nhiệm vụ phức tạp, kết hợp cả công nghệ không gian, GIS, AI và am hiểu sâu sắc về nông nghiệp, đòi hỏi năng lực đặc thù. Cục Viễn thám quốc gia là đơn vị duy nhất có thể đảm nhận vai trò này với tính khả thi cao nhất.Thứ nhất, về năng lực công nghệ và dữ liệu: Việt Nam "hiện có nguồn dữ liệu viễn thám đa dạng từ cả trong và ngoài nước". Cục Viễn thám quốc gia với lợi thế vận hành trạm thu ảnh vệ tinh và đội ngũ chuyên gia giải đoán ảnh có trình độ cao, hoàn toàn có thể chủ động nguồn dữ liệu đầu vào.Thứ hai, về năng lực chuyên môn: Đội ngũ của Cục Viễn thám có kinh nghiệm dày dặn trong việc xây dựng các cơ sở dữ liệu không gian địa lý, phát triển phần mềm GIS – vốn là "trái tim" của dự án này.Thứ ba, về tính bền vững: Nhiệm vụ không chỉ giải quyết vấn đề trước mắt. Đề cương nêu rõ hệ thống có "thiết kế mở", có "khả năng cập nhật, mở rộng" và "có thể mở rộng cho nhiều loại cây trồng khác trong tương lai". Đây là việc xây dựng một nền tảng hạ tầng số cho ngành nông nghiệp, chứ không phải một giải pháp tình thế.Ý nghĩa chiến lược: Từ "rủi ro" đến "minh bạch"Việc phê duyệt nhiệm vụ này mang lại lợi ích đa chiều: (1) Về kinh tế: Giảm chi phí giám sát, giảm rủi ro bị từ chối hàng hóa, nâng cao giá trị gia tăng và năng lực cạnh tranh. Đây là khoản đầu tư trực tiếp để bảo vệ thị trường xuất khẩu trị giá hàng tỷ đô la; (2) Vê xã hội: Nâng cao năng lực quản lý nhà nước, thúc đẩy chuyển đổi số. Giúp nông dân và doanh nghiệp "ý thức" về tầm quan trọng của việc tuân thủ tiêu chuẩn, thay đổi tập quán sản xuất; (3) Về môi trường: Giám sát thường xuyên giúp phát hiện các hành vi "canh tác gây ảnh hưởng xấu đến môi trường" hoặc "mở rộng diện tích ngoài quy hoạch".Tóm lại, trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế gay gắt, việc ứng dụng công nghệ viễn thám và AI để quản lý MSVT không còn là một lựa chọn, mà là một yêu cầu bắt buộc để tồn tại. Nhiệm vụ được phê duyệt là một cơ hội để trang bị "vũ khí" công nghệ hiện đại, giúp nông sản Việt Nam đi xa hơn và bền vững hơn trên thị trường toàn cầu.