Thông tư 63/2025/TT-BNNMT ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật giám sát ngập lụt bằng công nghệ viễn thám: Đòn bẩy quan trọng nâng cao năng lực giám sát ngập lụt quốc gia bằng công nghệ viễn thám

Thông tư 63/2025/TT-BNNMT ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật giám sát ngập lụt bằng công nghệ viễn thám: Đòn bẩy quan trọng nâng cao năng lực giám sát ngập lụt quốc gia bằng công nghệ viễn thám

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu (BĐKH) đang diễn ra ngày càng phức tạp, Việt Nam - một quốc gia có đường bờ biển dài và hệ thống sông ngòi dày đặc, vốn đã chịu ảnh hưởng nặng nề bởi các hiện tượng thiên tai, đặc biệt là ngập lụt và lũ lụt. Tần suất và cường độ của các cơn bão, lũ lụt đang gia tăng một cách dị thường, khiến khu vực Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long và ven biển miền Trung thường xuyên đối mặt với tình trạng ngập lụt nghiêm trọng.

Thực trạng này đòi hỏi phải có các giải pháp quản lý hiện đại, kịp thời và hiệu quả để giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản. Trong số đó, công nghệ viễn thám nổi lên như một công cụ quan trọng và không thể thiếu trong công tác giám sát ngập lụt nhờ vào những ưu thế vượt trội của nó.
Ngày 31 tháng 10 năm 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Bộ NNN&MT) đã ban hành Thông tư số 63/2025/TT-BNNMT về việc ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật giám sát ngập lụt bằng công nghệ viễn thám. Thông tư này, có hiệu lực thi hành từ ngày 15 tháng 12 năm 2025, không chỉ là một văn bản pháp lý quan trọng mà còn là một đòn bẩy chiến lược, tạo cơ sở đồng bộ cho việc áp dụng và quản lý hiệu quả các dự án, đề án chuyên môn sử dụng công nghệ viễn thám trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai.

I. Viễn thám – công nghệ cốt lõi trong giám sát ngập lụt

Việt Nam, với đặc thù khí hậu nhiệt đới gió mùa, chịu ảnh hưởng của mùa mưa bão kéo dài, luôn phải đối phó với lũ lụt. Với sự gia tăng của BĐKH, việc giám sát lũ lụt cần phải được thực hiện một cách liên tục và hiệu quả. Công nghệ viễn thám đã chứng minh được vai trò không thể thay thế của mình trong công tác này nhờ các ưu điểm nổi bật:

          1. Ưu thế vượt trội của công nghệ viễn thám: (1) Độ phủ rộng và khả năng theo dõi liên tục: Dữ liệu viễn thám cung cấp cái nhìn toàn cảnh, với độ phủ rộng toàn quốc và khả năng theo dõi liên tục qua nhiều thời điểm khác nhau. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc theo dõi diễn biến nhanh chóng của một sự kiện ngập lụt; (2) Vượt qua rào cản thời tiết: Đối với ảnh vệ tinh radar, dữ liệu thu thập không bị ảnh hưởng bởi mây mù hay ban đêm, cho phép giám sát ngay cả trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt nhất, nơi mà các phương pháp quan trắc truyền thống không thể tiếp cận; (3) Thông tin nhanh chóng, chính xác và kịp thời: Dữ liệu viễn thám cung cấp thông tin phản xạ phổ phong phú, giúp phân biệt vùng ngập một cách nhanh chóng, chính xác, và kịp thời. Điều này là cơ sở để đưa ra các báo cáo phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, phòng, chống thiên tai, cứu hộ cứu nạn và ứng phó với BĐKH; (4) Ứng dụng đa dạng: Viễn thám không chỉ dùng để giám sát ngập lụt, mà còn được áp dụng rộng rãi trong các công tác như tìm kiếm cứu nạn, giám sát hạn hán, cảnh báo cháy rừng, và theo dõi hiện trạng sản xuất nông nghiệp.

2. Chu trình giám sát ngập lụt bằng viễn thám

Theo Thông tư 63/2025/TT-BNNMT, công tác giám sát ngập lụt bằng công nghệ viễn thám được chuẩn hóa qua một quy trình khoa học, bao gồm các bước công việc được định mức rõ ràng. Điều này là căn cứ để đảm bảo mọi dự án ứng dụng viễn thám được thực hiện một cách bài bản, đồng bộ và chuyên nghiệp.

     Các bước công việc chính bao gồm: (1) Công tác chuẩn bị: Thu thập thông tin thiên tai, thông tin vệ tinh, đặt chụp ảnh, và thu thập bản đồ nền; (2) Xử lý ảnh viễn thám: Nhập dữ liệu, tăng cường chất lượng, chuyển đổi hệ quy chiếu/tọa độ, và ghép cắt ảnh; (3) Trích xuất dữ liệu nền giám sát ngập lụt từ cơ sở dữ liệu nền địa lý quốc gia; (4) Chiết xuất thông tin ngập lụt: Lựa chọn phân cực ảnh, xác định ngưỡng bức xạ, phân tách vùng ngập nước, và xuất ranh giới vùng ngập nước; (5) Biên tập lớp thông tin ngập lụt: Hiệu chỉnh kết quả, làm trơn đường bao, lọc bỏ vùng ngập thường xuyên, và tính toán diện tích ngập lụt theo đơn vị hành chính tỉnh, xã; (6) Thành lập bản đồ giám sát ngập lụt: Sửa chữa, biên tập bản đồ chuyên đề, thiết kế ký hiệu bổ sung và trình bày bản đồ; (7) Kiểm tra, đánh giá độ tin cậy của bản đồ giám sát ngập lụt; (8) Xây dựng báo cáo giám sát ngập lụt.

II. Thông tư 63/2025/TT-BNNMT - Cơ sở pháp lý vững chắc cho quản lý các đề án, dự án, nhiệm vụ chuyên môn ứng dụng viễn thám

Thông tư 63/2025/TT-BNNMT không chỉ là một văn bản kỹ thuật mà còn là công cụ quản lý nhà nước hiệu quả, giải quyết một vấn đề then chốt trong hoạt động viễn thám là thiếu vắng định mức kinh tế - kỹ thuật chi tiết.

1. Sự cần thiết ban hành thông tư

Trước khi thông tư này ra đời, việc thiếu định mức đã dẫn đến nhiều khó khăn trong việc lập dự toán, quyết toán và đánh giá hiệu quả kinh tế của các nhiệm vụ, dự án, công trình sử dụng công nghệ viễn thám để giám sát ngập lụt.

Thông tư 63/2025/TT-BNNMT đã khắc phục khoảng trống pháp lý này bằng cách: (1) Cung cấp một cơ sở pháp lý có tính quy phạm để các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức và cá nhân liên quan có thể tính đơn giá sản phẩm, lập dự toán và quyết toán giá trị sản phẩm hoàn thành của các dự án, công trình, nhiệm vụ về giám sát ngập lụt bằng công nghệ viễn thám; (2) Đảm bảo các nội dung quy định trong định mức phải rõ ràng, cụ thể, khả thi, và được tính toán bảo đảm nguyên tắc trong thực hiện pháp luật về tài chính, ngân sách và bảo đảm hiệu quả; (3) Là sự cụ thể hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về ứng phó với BĐKH và ứng dụng công nghệ hiện đại, bao gồm: Nghị quyết số 24-NQ/TW (năm 2013) về chủ động ứng phó với BĐKH, trong đó yêu cầu "Tăng cường ứng dụng công nghệ viễn thám, công nghệ mới, tiên tiến... trong dự báo, cảnh báo... phòng chống thiên tai"; Nghị quyết số 36-NQ/TW (năm 2018) về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam, đặt mục tiêu "Năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai... thông qua việc ứng dụng công nghệ vũ trụ và trí tuệ nhân tạo, đạt trình độ ngang tầm với các nước tiên tiến trong khu vực"; Nghị định số 03/2019/NĐ-CP về hoạt động viễn thám, đã xác định rõ vai trò của viễn thám phục vụ phòng chống thiên tai (bao gồm cả lũ lụt). 

2. Đối tượng và phạm vi áp dụng

Thông tư 63/2025/TT-BNNMT áp dụng cho các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức, cá nhân có liên quan thực hiện giám sát ngập lụt bằng công nghệ viễn thám. 

Nội dung của thông tư là Định mức kinh tế - kỹ thuật, quy định chi tiết về Định mức lao động, Định mức sử dụng máy móc, thiết bị, Định mức dụng cụ lao động, Định mức tiêu hao vật liệu và Định mức tiêu hao năng lượng cho từng bước công việc trong quy trình giám sát ngập lụt.

Định mức này còn có sự phân loại độ phức tạp (khó khăn) của nhiệm vụ (ví dụ, theo quy mô ảnh hưởng ngập lụt: nhỏ hơn hoặc bằng 3 tỉnh là Loại 1; lớn hơn 3 tỉnh là Loại 2), đảm bảo việc tính toán kinh phí được linh hoạt và sát với thực tế triển khai nhiệm vụ ở các khu vực địa lý khác nhau.

III. Tầm quan trọng của Thông tư 63 đối với mọi đối tượng

Thông tư 63/2025/TT-BNNMT mang lại lợi ích toàn diện, tác động tích cực đến nhiều đối tượng, từ cấp quản lý vĩ mô đến cộng đồng doanh nghiệp và người dân.

     - Đối với cán bộ quản lý các cấp (Trung ương và địa phương): (1) Tăng cường năng lực quản lý nhà nước: Thông tư cung cấp công cụ quản lý tài chính thống nhất và minh bạch. Việc có định mức chuẩn giúp các cấp quản lý tại Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố dễ dàng kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả của các đề án, dự án ứng dụng viễn thám; Đảm bảo sự đồng bộ: (2) Thông tư này là cơ sở để phổ biến và kiểm tra việc thực hiện các quy định kỹ thuật đã được ban hành tại Thông tư số 12/2023/TT-BTNMT (Quy định kỹ thuật giám sát ngập lụt bằng công nghệ viễn thám), tạo sự thống nhất trong quy trình sản xuất dữ liệu và bản đồ ngập lụt trên toàn quốc.

- Đối với các đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp và tổ chức khoa học công nghệ hoạt động trong lĩnh vực viễn thám và ứng dụng công nghệ viễn thám: (1) Khuyến khích ứng dụng và đổi mới sáng tạo: Thông tư tạo điều kiện cho các doanh nghiệp và tổ chức khoa học tham gia vào thị trường dịch vụ viễn thám. Việc có định mức kinh tế - kỹ thuật rõ ràng giúp họ đánh giá được chi phí sản xuất, từ đó an tâm hơn trong việc đầu tư vào công nghệ; (2) Thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển công nghệ cao: Văn bản khuyến khích ứng dụng các công nghệ hiện đại như viễn thám, Hệ thống thông tin địa lý (GIS), và Trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích ảnh vệ tinh, xây dựng bản đồ ngập lụt. Đồng thời, thúc đẩy việc sử dụng dữ liệu viễn thám đa nguồn (quang học và radar), kết hợp với dữ liệu quan trắc truyền thống để nâng cao độ chính xác và tính kịp thời của sản phẩm. Đây là bước đi quan trọng phù hợp với xu thế chuyển đổi số quốc gia; (3) Góp phần phát triển khoa học và công nghệ (KH&CN): Góp phần thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, phát triển công nghệ trong lĩnh vực tài nguyên nước, khí tượng thủy văn và BĐKH.

3. Đối với người dân và cộng đồng, đặc biệt là các khu vực dễ tổn thương và có nguy cơ lũ lụt. Mặc dù là văn bản mang tính kỹ thuật - kinh tế, Thông tư 63/2025/TT-BNNMT vẫn mang lại lợi ích trực tiếp và thiết thực cho người dân; (1) Hỗ trợ công tác dự báo, cảnh báo thiên tai chính xác hơn: Sự chuẩn hóa trong quy trình sản xuất dữ liệu viễn thám giúp cho các bản đồ giám sát ngập lụt được lập ra có độ tin cậy cao hơn. Kết quả là, các thông tin cảnh báo ngập lụt sẽ nhanh hơn, chính xác hơn, giúp người dân có đủ thời gian và căn cứ để chủ động phòng tránh, bảo vệ tài sản và tính mạng; (2) Hỗ trợ công tác cứu hộ, cứu nạn: Dữ liệu viễn thám kịp thời cung cấp thông tin về phạm vi ngập lụt, giúp cơ quan chức năng khoanh vùng và triển khai các hoạt động cứu hộ, cứu nạn một cách hiệu quả và tối ưu nhất.

Thông tư 63/2025/TT-BNNMT của Bộ NNN&MT là một mảnh ghép quan trọng hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động viễn thám ở Việt Nam. Bằng cách ban hành Định mức kinh tế - kỹ thuật rõ ràng, thông tư đã tạo ra nền tảng vững chắc để quản lý các đề án, dự án ứng dụng viễn thám một cách hiệu quả, minh bạch, đồng thời phát huy tối đa vai trò của công nghệ viễn thám trong việc đối phó với thách thức ngày càng lớn của ngập lụt do BĐKH gây ra. Cục Viễn thám quốc gia kêu gọi các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan chủ động nghiên cứu, áp dụng và phối hợp triển khai thông tư này, góp phần xây dựng một Việt Nam chủ động và an toàn hơn trước thiên tai.